Airspace infringement (luchtruimschending)

Een belangrijk veiligheidsthema voor LVNL is het schenden van het luchtruim, ook wel airspace infringement genoemd. Luchtruimschendingen zijn een potentieel risico voor de veiligheid van het luchtverkeer voor zowel recreatieve vluchten als voor commercieel verkeer.

TMZ met uitluisterplicht onder Schiphol TMA 1

Ga hier naar de informatieposter

Uitleg airspace infringement

Het aantal luchtruimschendingen varieert per jaar, en neemt gemiddeld genomen toe. Schendingen van gecontroleerd luchtruim worden door de civiele en militaire luchtverkeersleiding gemeld bij het Analyse Bureau Luchtvaartvoorvallen (link) van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). In 2022 heeft het Analyse Bureau Luchtvaartvoorvallen bijvoorbeeld meldingen over ruim 550 luchtruimschendingen ontvangen – een stuk meer dan de jaren ervoor.

Elk jaar is er een duidelijke piek zichtbaar in het zomerseizoen. Dan vliegt er relatief veel recreatief verkeer door het Nederlandse luchtruim. Meldingen van luchtruimschendingen komen overal in het gecontroleerde luchtruim voor, maar met name rond de luchthavens Amsterdam Airport Schiphol en Maastricht Aachen Airport.

In de buurt van Schiphol vliegt zomers veel recreatief verkeer, vooral langs de Noordzeekust. Ook zijn er lesvluchten en lokale vluchten vanaf Lelystad boven Flevoland en Noord-Holland. Op de route van Rotterdam via het IJsselmeer naar het noorden vliegt men ook vlak langs het luchtruim van Schiphol.

De meeste voorvallen in de buurt van Schiphol zijn situaties waarin onbewust het naderingsgebied (luchtruim dat wordt gecontroleerd door de luchtverkeersleiding) van de luchthaven wordt ingevlogen, met name door onnauwkeurigheden in de vlieghoogte. De ondergrens van het naderingsgebied is ongeveer 457 meter (1.500 voet). Het merendeel van de recreatieve vluchten vindt plaats tussen 365 meter (1.200 voet) en 457 meter (1.500 voet), op maximaal 91 meter (300 voet) van die ondergrens.

Een kleine onnauwkeurigheid, door bijvoorbeeld opwaarts bewegende lucht - vooral tijdens warme zomerperioden - een stuuronnauwkeurigheid, of een foutief ingestelde hoogtemeter, kan betekenen dat een vlucht te hoog vliegt en daardoor zonder toestemming het naderingsgebied binnenvliegt.

Een veiligheidsrisico kan ontstaan op die plaatsen waar het commerciële verkeer zich tegelijkertijd op lage hoogte bevindt. Schiphol is, met een start- en landingspiek van 106 tot 110 vliegbewegingen per uur, één van de drukst bevlogen luchthavens in Europa. Een schending van het naderingsgebied leidt tot een veiligheidsrisico.

Onderzoek heeft uitgewezen dat er meerdere oorzaken zijn voor luchtruimschendingen:

Het gebrek aan adequate vluchtvoorbereiding;
Het gebruik van een verouderde navigatiekaart;
Het gebruik van een verouderde navigatiedatabase;
Navigatiefouten en/of het kwijtraken van de positie (situational awareness);
Hoge werklast in de cockpit;
Toegankelijkheid van informatie;
Onvoldoende kunde in het uitvoeren van radiotelefonie.

Hoe voorkom je luchtruimschendingen?

In de nationale Werkgroep Airspace Infringements wordt de problematiek van luchtruimschendingen periodiek besproken en worden maatregelen uitgewerkt. Deze werkgroep bestaat naast het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat uit:

LVNL;
de Aircraft Owners & Pilots Association Netherlands (AOPA);
de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL);
de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT);
het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK);
de Dienst Luchtvaart van het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD);
de Nederlandse Vereniging van Luchthavens (NVL);
de Netherlands Association of Commercial Aviation (NACA);
het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI);
het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR).

Maatregelen om luchtruimschendingen te voorkomen:

In de afgelopen jaren zijn de volgende maatregelen genomen:
Regelmatige rapportages en trendanalyses door het Analysebureau Luchtvaartvoorvallen;
Harmonisatie van meldingen van civiele en militaire verkeersleidingsorganisaties;
Beoordeling van Europese aanbevelingen;
Actieve communicatie naar recreatieve luchtvaart;
Opstellen van een handhavingsconvenant, zowel preventief als reactief;
Samenvoegen van aeronautische informatie van LVNL en KNMI op website LVNL;
Aanbeveling om onder het Schipholluchtruim en in de luchtruimen rondom Rotterdam, Groningen en Maastricht de vluchtinformatiefrequentie uit te luisteren;
Aanpassingen in het luchtruim rondom Maastricht Aachen Airport;
Opstellen van een gedragscode voor de recreatieve luchtvaart;
Beoordelen van eisen op het gebied van training;
Ontwikkeling van technologische ondersteuning.

Een proactieve houding van alle partijen, gekoppeld aan structurele verbeteringen, blijft noodzakelijk om dit veiligheidsrisico te beheersen.

Airspace infringement (luchtruimschending)

TMZ met uitluisterplicht onder Schiphol TMA 1

Uitleg airspace infringement

Wat is een luchtruimschending?

Hoe vaak komen luchtruimschendingen voor?

Luchtruimschendingen rond Amsterdam Airport Schiphol

Hoe ontstaat een luchtruimschending rond bijvoorbeeld Schiphol?

Airspace Infringements